Het gaat over het potentieel aan creativiteit en transformatiekracht, dat in goede relaties kan vrijkomen

Al in de jaren ’60 van de vorige eeuw werd er wetenschappelijk onderzoek gedaan naar de vraag wat de effectiviteit was van verschillende methoden van psychotherapie. De resultaten van dat onderzoek maakten duidelijk, dat de verschillen in effectiviteit niet verklaard konden worden door de verschillen in gebruikte methoden. De verschillen werden veroorzaakt door de verschillen in de kwaliteit van de relatie tussen therapeut en cliënt. Het is onze hypothese, dat dit een veel algemener verschijnsel is, dat niet beperkt blijft tot het veld van de psychotherapie. We geloven dat de kwaliteit van opvoeding, van onderwijs, van zorg, van dienstverlening, van producten, van voedsel, van veiligheid, kortom op alle denkbare gebieden, sterk beïnvloed wordt door de kwaliteit van de relaties tussen de mensen, die ermee bezig zijn. Als daar enige waarheid in schuilt is het belangrijk dat we wegen vinden om relatie-kwaliteit te verbeteren op al die terreinen.

In dit artikel ga ik in op de vragen

Wat is relatie-kwaliteit?
Wat is de kwaliteit van jouw relaties?
Wat zijn de bouwstenen van relatie-kwaliteit?

Wat is relatie-kwaliteit?

Als we spreken over relatie-kwaliteit denken we aan een breed scala van alle mogelijke soorten relaties tussen mensen. Het kan bijvoorbeeld gaan over liefdesrelaties, gezins- en familierelaties , vriendschapsrelaties, relaties tussen buren en buurtgenoten, relaties tussen hulpvragers en hulpverleners, relaties tussen docenten en leerlingen, relaties tussen collega’s in een team, relaties tussen een werkgever of andere leidinggevende en haar medewerkers, relaties tussen adviseurs en klanten. Kortom: alle relaties waarin mensen direct met elkaar te maken hebben.

Het gaat wel altijd over relaties tussen concrete, individuele, aanwijsbare mensen. Het gaat dus niet over relaties tussen bedrijven, relaties tussen geloofsrichtingen, belangengroepen, politieke partijen, etc.
Soms heb je een relatie met individuele personen, die tegelijk vertegenwoordiger zijn van bijvoorbeeld een organisatie, een denkrichting, een geloof of iets anders. Ook in die gevallen kunnen we kijken naar de relatie-kwaliteit. Het is daarvoor wel belangrijk dat vertegenwoordigers enige afstand hebben tot hun rol, en zich er niet volledig mee identificeren.

Er is sprake van relatie-kwaliteit als een relatie de partners inspireert en stimuleert:
• om voluit te leven, met aandacht voor alle wensen en verlangens die zij hebben, en met zorg voor zichzelf en anderen,
• en om hun kwaliteiten tot uitdrukking te brengen in hun leven

In onze opvatting kun je een kwalitatief goede relatie herkennen aan de aanwezigheid van meerdere van de volgende kenmerken:

• De partners in de relatie voelen zich vrij om helemaal zichzelf te zijn;

• Ze hoeven zich niet groot of sterk te houden, maar kunnen hun kwetsbaarheid tonen in de relatie; zogenaamde zwakheden mogen bestaan en zijn geen reden tot (ver-)oordelen;

• Binnen de relatie kunnen de partners zich persoonlijk verder ontwikkelen, naar hun eigen aard;

• De partners voelen zich door elkaar gekend en geaccepteerd in wie ze in essentie zijn;

• Partners voelen zich uitgenodigd om hun kwaliteiten tot uitdrukking te brengen;

• Er is wederzijds vertrouwen;

• De relatie draagt ertoe bij dat de energie gaat stromen bij de partners;

• Er is ruimte voor spel, humor en lichtheid;

• De relatie vormt een veilige container, waarbinnen verschillen, tegenstellingen en conflicten mogen bestaan en waarin er een vruchtbare manier is om daarmee om te gaan;

• Binnen de relatie houden de partners voor elkaar de ruimte open om persoonlijke thema’s te onderzoeken.

De kwaliteit van je eigen relaties onderzoeken

Je kunt de lijst hierboven gebruiken als een checklist aan de hand waarvan je kunt nagaan wat de kwaliteit van jouw relaties is, zowel je persoonlijke relaties, je professionele (werk-) relaties, als de relaties die je hebt als deelnemer in de samenleving. Bij dat laatste kun je bijvoorbeeld denken aan je relaties met de leraren van je kinderen, aan relaties binnen groepen en verenigingen, waarvan je lid bent, en aan relaties met mensen die regelmatig diensten voor je verrichten.
Misschien kom je daarbij ook andere kenmerken tegen, waarvan je vindt dat die veelzeggend zijn over het al dan niet aanwezig zijn van relatie-kwaliteit. Ik vind het fijn als je me wilt laten weten welke andere kenmerken van relatie-kwaliteit voor jou belangrijk zijn.

De bouwstenen van relatie-kwaliteit

De volgende vraag is wat de bouwstenen zijn van relatie-kwaliteit. Of, anders gezegd: wat is er nodig om relatie-kwaliteit te ontwikkelen binnen een relatie. Dat is het onderwerp, waarover ons boek ‘In Dialoog’ gaat. Er is dus veel over te zeggen. Ik beperk me hier tot een samenvatting van wat volgens mij enkele van de belangrijkste bouwstenen zijn.

• Je kunt alleen relatie-kwaliteit ontwikkelen als alle partners in de relatie dat werkelijk willen. Dat lijkt misschien een open deur, maar het is een stap die vaak wordt overgeslagen. Bij deze stap hoort ook het uitwisselen over wat ieders beeld is van relatie-kwaliteit. Daarbij komende gewoonlijk verschillen in verwachtingen aan het licht. Als je met elkaar die verschillen kunt onderzoeken, zet je al een stap in de richting van meer relatie-kwaliteit.

• De mate van persoonlijke ontwikkeling van de partners speelt een rol bij het bouwen aan relatie-kwaliteit. Bewustwording en bevrijding van oude patronen helpt om als innerlijk vrije partners in de relatie te staan. Als partners werken aan hun innerlijke ontwikkeling komt dat de relatie-kwaliteit ten goede. Persoonlijke ontwikkeling is een doorgaand proces, dat nooit ‘klaar’ is, en ook niet ‘klaar’ hoeft te zijn. Persoonlijke ontwikkeling en relatie-kwaliteit kunnen elkaar wederzijds versterken.

• Een aspect van persoonlijke ontwikkeling, dat ik afzonderlijk wil noemen, is het ontwikkelen van het vermogen tot zelf-observatie en reflectie. Als partners dat vermogen ontwikkelen zijn ze minder geïdentificeerd met de inhoud van hun gedachten en hun gevoelens. Ze zijn daar vrijer van. Die vrijheid is een waardevolle bouwsteen van relatie-kwaliteit.

Vrijheid is een waardevolle bouwsteen van relatie-kwaliteit

• Een andere bouwsteen zijn de communicatieve vaardigheden van de partners, anders gezegd: het vermogen om met elkaar in dialoog te gaan en niet in discussie of debat. Kort samengevat gaat het om:

Open kunnen spreken over wat er in je leeft, zonder je te laten weerhouden door de angst voor hoe de ander(en) het opvat(ten);
Open kunnen luisteren naar de ander, kunnen horen wat de ander zegt, zonder daardoor getriggerd te worden om meteen te willen reageren;
Oordelen over jezelf en de ander(en) opschorten en onderzoeken, wanneer die opduiken;
Aandacht kunnen geven aan moeilijke situaties en belevingen, zonder er meteen bij weg te gaan en zonder er meteen een oplossing voor te willen hebben;
Samen kunnen onderzoeken wat er speelt.

• Kunnen leven en werken met onopgeloste situaties in het vertrouwen, dat deze zich verder zullen ontwikkelen.

• Alleen kunnen zijn.

• Een gedeelde intentie hebben, die niet alleen op de relatie zelf betrekking heeft, maar die ook een gerichtheid naar buiten heeft.

• Een diepe overtuiging dat partners in een relatie fundamenteel gelijkwaardig zijn.

In een volgend artikel ga ik in op de vraag: Hoe leidt relatie-kwaliteit tot succes en vernieuwing?