Ik ken het gevoel van eenzaamheid wel. Het is niet iets groots en overheersends in mijn leven, maar het steekt af en toe wel de kop op. Iedereen die van tijd tot tijd stilstaat bij zijn eigen ervaringen, zal die gevoelens wel herkennen. Het gaat niet over ‘alleen zijn’, al kan dat wel een rol spelen. Gevoelens van eenzaamheid kun je ervaren als je alleen bent, maar ook in je liefdesrelatie, in vriendschappen, op je werk, in een gemeenschap of in grote gezelschappen. Het is een gevoel van gemis, het gevoel dat er iets ontbreekt, waar je naar verlangt. En dat gemis maakt het tot een pijnlijk gevoel.

Dat betekent echter niet dat we ons er ‘tegen’ moeten keren. Als we dat doen zeggen we in feite: mijn gevoel van gemis is een probleem en nu heb ik een oplossing nodig. En dat is veel te kort door de bocht.

Als je ergens mee zit, en je vertelt daarover aan iemand anders zit je vaak niet op een oplossing te wachten. Soms is het juist storend als iemand met oplossingen aan komt dragen. Soms voel je je dan juist niet gehoord. Waar je vaak meer behoefte aan hebt is dat iemand anders echt naar je luistert, aandacht voor je heeft, echt aanwezig is, zonder in oplossingen te schieten. Soms kun je je juist niet gezien voelen als iemand te snel met oplossingen komt.

Zo is het ook als je gevoelens vaan eenzaamheid ervaart. Als je daar ‘tegen’ bent, als je probeert je eenzaamheid op te lossen, alsof het een probleem is, dan behandel je jezelf op dezelfde manier, waarop anderen je behandelen als ze alleen maar met oplossingen komen. Dan geef je jezelf geen echte aandacht. Zulke oplossingen lossen niet echt iets op.

Als je je eenzaam voelt werkt het vaak beter om daar niet een oplossing voor te zoeken, maar echt aandacht te geven aan je ervaring. Dat is in ieder geval wat voor mij het beste werkt. Niet weggaan van het gevoel, door er een oplossing voor te zoeken, maar er juist naar toe gaan. Voelen hoe het voelt en daar de tijd voor nemen. Dat kan op allerlei verschillende manieren. Je kunt stil zijn, zitten of wandelen en aandacht geven aan wat je voelt. Je kunt erover schrijven in je dagboek. Het kan ook helpen als je manieren geleerd hebt om je ervaring verder te onderzoeken, niet op een problematiserende manier, maar met een open, nieuwgierige houding (Zulke manieren zijn bijvoorbeeld: inquiry, de vier vragen van Byron Katie, focussen, Heart Circle). Of je kunt aandacht voor je ervaring vragen aan een of meer andere mensen, die in staat zijn werkelijk aandacht te geven, zonder direct met oplossingen te komen.

Mijn ervaring is dat als ik werkelijk aandacht geef aan mijn ‘moeilijke’ ervaringen er altijd iets begin te verschuiven in mezelf. Ik krijg meer ruimte voor mezelf, ik ga vanuit een groter perspectief naar mijn ervaring kijken, waardoor de betekenis van die ervaring anders wordt. Ik ga het minder als probleem voelen, omdat ik ervaren heb dat het moeilijke gevoel me ook iets goeds gebracht heeft, namelijk een grotere ‘speelruimte’ voor mezelf. Ik gebruik het woord speelruimte, omdat het een ruimte is waarin ik me vrijer voel dan voorheen.

Op 2 oktober stond er een interview met Marjan Slob in Trouw met de kop ‘Eenzaamheid is een talent’. Een talent is iets anders dan een probleem. Een talent, daar hoef je niet ‘tegen’ te zijn. Marjan Slob is filosoof en heeft een boek geschreven over eenzaamheid: ‘De lege hemel’. Ze legt een verband tussen eenzaamheid en identiteit. Ik herken dat verband uit mijn eigen zelfonderzoek. Mijn ‘moeilijke gevoelens’ hebben er heel vaak iets mee te maken, dat ik mezelf te veel inperk. Dat mijn identiteit een te strak jasje geworden is, dat niet meer past. Als ik in dat jasje zit móet ik van alles van mezelf, vaak dingen die ik niet echt wil. Dan leg ik mezelf allerlei beperkingen op en dat gaat wringen.

Door aandacht te geven aan mezelf wordt mijn ruimte groter, kan ik weer vrij ademen, mijn identiteit wordt ruimer. Dan heeft mijn moeilijke ervaring me iets moois gebracht. Daar kan ik niet ‘tegen’ zijn. Misschien kunnen we volgend jaar een ‘week mét eenzaamheid’ vieren in plaats van een ‘week tegen eenzaamheid’. Dan ga ik in die week ook meedoen aan de dialoog.

Kees Voorberg